توضیح بحث: مصنف ابتدا می فرماید «ما لا یتناهی» گاهی در طرف نقیصه است و گاهی در طرف زیاده است. گاهی شیئی را تقسیم می کنید و آن را به سمت نقص و کم شدن می برید و این بردن به سمت نقص و کم شدن را متوقف نمی کنید. همچنان تقسیم را تا بی نهایت ادامه می دهید.

اما یکبار اینچنین نیست بلکه از طرف زیاده به سمت بی نهایت می روید مثلا عددی را توجه می کنید سپس به این عدد اضافه می کنید و دوباره بر آن اضافه، عددی اضافه می کنید و همینطور ادامه می دهید تا به سمت بی نهایت بروید. هر دو مطلب، مورد بحث ما است مصنف می فرماید بی نهایت در انقسام جزء «که جزء را منقسم کنیم و به سمت بی نهایت برویم مثلا می گوییم انقسام اول و دوم و ...» یا بی نهایت در تزیّد عدد «مثلا می گوییم عدد اول و دوم و ....» و جاری مجرای عدد « که اگر چه عدد نیست ولی چون با عدد تبیین می شود می توان آن را جاری مجرای عدد قرار داد» جاری می شود. مثلا مرور زمان، نه از سنخ عدد است و نه از سنخ انقسام جزء است اما می توان آن را با عدد بیان کرد همانطور که انقسام جزء را می توان با عدد بیان کرد. پس سه بحث مطرح می شود.

بحث اول: انقسام جزء تا بی نهایت می تواند برود.

ص: 2